Namaz islamın sütunudur

Qurani-kərim namaza etinasız yanaşanı, səhlənkarlıq edib şəri səbəb olmadan onu təxirə salanı şiddətli şəkildə məzəmmət edir:
“Namazlarından qafil olanarın (səhlənkarlıq üzündən namazı vaxtında qılmayanların) vay halına! (1)
Namaz istisnasız olaraq yerinə yetirilməsi vacib olan yeganə ibadətdir. Yəni namaz hətta insan ölənədək hər bir şəraitdə ona vacibdir. Çünki, o, insanı çirkin əməllərdən, pisliklərdən qoruyan güclü amildir. Quran bu barədə buyurur: “(Ey Rəsulum!) Quranda sənə vəhy olunanı oxu və (vaxtlı-vaxtında) namaz qıl. Həqiqətən namaz (insanı) çirkin və pis əməllərdən çəkindirir.”(2)
Allah-taala Qurani-kərimdə namazın islahedici təsiri haqqında buyurub:
“Həqiqətən insan (sərvətə) çox həris (tamahkar və hövsələsiz) yaradılmışdır! Ona bir pislik üz verdikdə fəryad qoparır, bir xeyir nəsib olduqda isə xəsis olur. Daim namaz qılanlar isə istisnadır!”(3)
Oruc, həcc və s. kimi vacib əməllər bu ilahi hökmdən müstəsnadır; məsələn səfər zamanı oruc vacib deyil. Namaz isə səfərdə də vacib olaraq qalır. Əlbəttə bəzən namaz da kəmiyyət və keyfiyyət baxımdan fərqli olaraq qılınır. Deməli namaz qılmaq üçün olan çoxlu təkidlər onun əhəmiyyətinə dəlalət edir. Ona görə də namaz dinin sütunu hesab olunur. Əlbəttə başqa bir hədisdə namaz (müfəqqəti məskulaşmaq üçün qurulan) çadırın dirəyinə də bənzədilib. İslam Peyğəmbəri (s) buyurub:
“Namaz çadırın dirəyi kimidir. Dirək sabit qalarsa örtük, mıx və kəndirlər faydalıdır. Əks-təqdirdə heç birinin faydası yoxdur, çadırdan da əsər-əlamət qalmayacaq”.(4)
Namaz Allah dərgahında qəbul olarsa bəndənin digər əməlləri də qəbul olacaq. Qiyamət günü namaz qılanın sorğu-sualı asan olacaq. Onu yüngül sayanın sorğu-sualı isə çətin olmaqla yanaşı, heç bir şəxsin şəfaətindən yararlna bilməyəc.
İmam Sadiq (ə) buyurub: “Bizim şəfaətimiz heç vaxt namazı yüngül sayanlara şamil olmaz”(5)
İmam Əli (ə) namaz barədə buyurur:
“Namaza riayət edin! O, möminin meracı, dinin sütunudur. Qiyamətdə bəndədən öncə soruşulan sorğu da namaz haqqında olacaq. Bəndənin namazı qəbul olduğu təqdirdə, digər əməllər də qəbul olur. Qəbul edilməyib hesaba alınmadıqda isə heç bir əməl insan üçün faydalı olmaz. Onu qoruyun (onu vaxtında qılmaq fəzilətlindən xəbərsiz olmayın). Çoxlu namaz qılın! Onun vasitəsi ilə (Allaha) yaxınlaşın. Çünki, Quranda buyurulduğu kimi:
كَانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ كِتَابًا مَّوْقُوتًا
“Namaz möminlərə yazılmış və vaxtı müəyyən edilmiş bir vacibdir.”(6)
Quranda buyurulub:
Cəhənnəm əhlindən
مَا سَلَكَكُمْ فِي سَقَرَ قَالُوا لَمْ نَكُ مِنَ الْمُصَلِّينَ
“Nə üçün cəhənnəmə düşdünüz” deyə soruşulduqda, belə cavab verəcəklər: “Biz namaz qılanlardan deyildik”.(7)
Namaz, (ağacdan) yarpaqların töküldüyü kimi günahları tökür, maddi və mənəvi porblemləri həll edir – düyünləri açır. Allahın Peyğəmbəri (s) beşlik təşkil edən namazı, insanın qapısının kənarında olan su çeşməsində beş dəfə yuyunmağa bənzədib. Belə olduğu təqirdə namaz qılanın bütün çirkinlikdən paklanacağı aydın olur. Dünya sərvətinin parıltısı namazın dəyərini bilən möminin gözünü bağlamaz, onun üçün mal-dövlət və övlad eşqi namazdsan önə keçməz. Eyb və nöqsanlı sifətlərdən pak və uzaq olan Allah buyurur:
رِجَالٌ لَّا تُلْهِيهِمْ تِجَارَةٌ وَلَا بَيْعٌ عَن ذِكْرِ اللَّهِ وَإِقَامِ الصَّلَاةِ وَإِيتَاء الزَّكَاةِ
“O kəslər ki, ticarət, alış-veriş onları Allahın zikrindən, namaz qılmaqdan və zəkat verməkdən yayındırmaz.”(8)
Allahın Peyğəmbəri (s) Cənnətlə müjdələnməsinə baxmayaraq, özünü namaz üçün çətinliyə salırdı (çox namaz qılırdı). Onun çolxu namaz qılmasına səbəb, eyb və nöqsan sifətlərdən pak və uzaq olan Allahın buyuruğu
وَأْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلَاةِ وَاصْطَبِرْ عَلَيْها
“Əhli-beytinə namaz qılmağı əmr et, özün də ona səbrlə davam et”(9) ayəsi idi. Buna görə də o həzrət (s) yaxınlarını namaza çağırır, özü də onu səbrlə yerinə yetirdi.”(10)
Yuxarıdakı ayənin sonunda (Taha surəsinin 132-ci) Allah taala buyurub: “…(Gözəl) aqibət təqva sahiblərinindir”. Məlum olur ki, təqvalı olmaq üçün namaza diqqət yetirmək lazımdır. Bu məsələyə hədislərdə də işarə olunub:
“Hər bir təqvalı şəxs namaz qılmaqla Allaha yaxınlaşır”.(11)
Namaz problemləri, çətinlikləri aradan qaldıran mənəvi amildir. Allahın Peyğəmbəri (s) bir müşküllə üzləşdikdə namaza üz tutar, ondan kömək istər və namaz barədə deyərdi : “Ümmətimə vacib olan ilk şey, birinci növbədə qəbul olunacaq və ilk olaraq barəsində soruşulacaq əməl namazdır”(12)
Həzrət Əli (ə) buyurur: “ Hər bir şeyin siması olduğu kimi sizin dininizin siması da namazdır.”(13)
Bəli, namaz dinimizin siması olduğu kimi həm də o, təqvalıların vəsfi, möminlərin saleh bəndələri tanıdan xüsusiyyət və ilahi əmrdir.(14)
Elə isə Qurani-kərimin namaz haqqında əmrinə tabe olmalıyıq. Vaxtlı-vaxtında, lazımınca namaz qılmalı Allahdan kömək diləməliyik.(15)

Namazın maddi və dünyəvi təsiri
Bəzi insanlar maddi ehtiyaclarını, problemlərini aradan qaldırılmaq üçün namaz qılmağa başlayır. Belə şəxslərin namazı müvəqqəti olur. Problemlər öz həllini tapdıqdan sonra onlar namazdan uzaqlaşır. Halbuki, bizim namaza olan ehtiyacımız daimidir. Yəni insan həddi-büluğ yaşından dünyasını dəyişənədək namaz qılmalıdır. Allah taala buyurub:
“Səhər-axşam yalvararaq, qorxaraq, səsini qaldırmadan ürəyində Rəbbini yad et və qafillərdən olma!” (16) İbadətlərin fəlsəfi təhlili ondan ibarətdir ki, insanı təkamülə, mənəvi tərəqqiyə doğru aparır. Əlbəttə insan ibadət vasitəsi ilə Allah taaladan kömək istəyib maddi problemlərini də aradan qaldıra birər. Allah taala insanları buna dəvət edib: “(Müsibət vaxtında) səbr etmək və namaz qılmaqla (Allahdan) kömək diləyin! Bu, ağır iş olsa da, (Allaha) itaət edənlər üçün ağır deyil.”(17)
Ehtiyacları aradan qaldırmaq üçün dini ədəbiyyatda tövsiyə olunan xüsusi müstəhəb namazlar var. Əbu Ubeyd Xədda deyir: İmam Baqirlə (ə) birlikdə idim. Dəvəm itmişdi. İmam buyurdu: “İki rikət namaz qıl, sonra de: Ey Allahım! Sən hər itəni qaytaransan, mənim də itirdiyimi mənə qaytar! Sonra İmam (ə) buyurdu: “Yaxın gəl, mənim miniyimə süvar ol! O həzrətin miniyində gedirdik. Gözümə bir qaraltı göründü. İmam (ə) buyurdu: Bu sənin dəvəndir. Diqqət etdikdə öz dəvəmi gördüm”(18)
İmam Rza (ə) buyurub: “Namaz insanı təvazökar etdiyi üçün vacib olub, onunla dini və dünyəvi istəklər həyata keçir”.(19)
İmam Rza (ə) bu kəlamda namazı dini və dünyəvi nemətlərin artmasının amili hesab edir. İnsan namaz qılmaqla o nemətləri əldə edə bilər.
Deməli insan namaz qılmaqla həm ilahi əmrə itaət edir, həm də məhz onun vasitəsilə istəklərini Allahdan diləyir. Bəndənin namazı dərgahda qəbul odluqda, Allah taala onun maddi – mənəvi ehtiyaclarını ödəyir. Namaz, əbədi səadətə çatmaq üçün insanın yardımçısına çevrilir.
“O kəslər ki, Allaha iman gətirmiş və qəlbləri Allahı zikr etməklə aram tapmışdır. Bilin ki, qəlblər (möminlərin ürəkləri) yalnız Allahı zikr etməklə aram tapar!”(20)

İstifadə olunan ədəbiyyat:
1- “Maun” surəsi, 4-5-ci ayə.
2- “Ənkəbut” surəsi, 45-ci ayə.
3- “Məaric” surəsi, 19-22-ci ayələr.
4- “Mən la yəhzurul fəqih”, c:1 s:639.
5- “Vəsailüş-şiə”, c:3, s: 17.
6- “Nisa” surəsi, 103-cü ayə.
7- “Muddəssir” surəsi, 42-43-cü ayələr.
8- “Nur” surəsi, 37-ci ayə.
9- “Ta-ha” surəsi 132-ci ayə.
10- “Nəhcül-bəlağə”, 199-cu xütbə.
11- “Biharül-ənvar”, c:10, s:99.
12- “Kənzül-əmal”, c:7, s:1885.
13- “Biharül-ənvar”, c:82, s:227.
14- “Bəqərə”- 3, “Tövbə”- 71, ”Həcc”- 78.
15- “Bəqərə” surəsi, 45-ci ayə.
16- “Əraf” surəsi, 205-ci ayə.
17- “Bəqərə” surəsi, 45-ci ayə.
18- “Məkarimül-əxlaq”, c:1, s:552.
19- “Vəsailüş-şiə”, c:3, s:5; “Mən la yəhzurul fəqih”, c:1, s:70.
20- “Rəd” surəsi, 28-ci ayə.

Hacı Tahir Abbasov

İmamzadə ziyarətgahının mütəvəllisi