Ulu Öndər Heydər Əliyev və Azərbaycanın Enerji Təhlükəsizliyi: İşıqlı Gələcəyin Bünövrəsi
“Azərenerji” ASC-nin vitse-prezidenti Ziyəddin Quliyev: “Ulu Öndər Heydər Əliyev Azərbaycan enerji təchizatına xüsusi önəm və diqqət ayırırdı. Bu il Ulu Öndər Heydər Əliyevin 102 illiyidir”.
Azərbaycan Respublikasının müasir inkişafının memarı, xalqımızın dahi oğlu Ulu Öndər Heydər Əliyev bu gün də xalqın yaddaşında və dövlət idarəetmə sistemində yaşayan ideyaları ilə örnək bir lider kimi qiymətləndirilir. Onun irsinin mühüm istiqamətlərindən biri də enerji siyasətidir. Məhz Ulu Öndərin uzaqgörənliyi, strateji baxışı və möhkəm iradəsi nəticəsində Azərbaycanın enerji təhlükəsizliyinin təməli qoyulmuş, ölkəmiz regional və beynəlxalq miqyasda enerji xəritəsinin aparıcı oyunçularından birinə çevrilmişdir.
Bu publisistik yazıda Ulu Öndər Heydər Əliyevin enerji sahəsinə verdiyi önəmi, bu sahədə həyata keçirdiyi islahatları, Azərbaycanın enerji təhlükəsizliyinin formalaşma mərhələlərini və bu günə qədərki təsirlərini geniş şəkildə təhlil etməyə çalışacağıq.
XX əsrin əvvəllərində dünya bazarının böyük hissəsini təmin edən Azərbaycan nefti, o zamanlar Bakının dünya neft sənayesindəki rolunu daha da artırmışdı. Lakin bu potensialdan ölkənin özünün faydalanması yalnız müstəqillik dövründə mümkün oldu və bu tarixi fürsəti reallığa çevirən məhz Ulu Öndər Heydər Əliyev oldu.
Heydər Əliyev hələ Sovet Azərbaycanına rəhbərlik etdiyi 1970-ci illərdə də energetika sahəsində ciddi addımlar atmışdı. Onun təşəbbüsü ilə Azərbaycanda yeni elektrik stansiyaları, su anbarları və infrastruktur layihələri inşa edildi. Enerji sektorunun kadr təminatı gücləndirildi, neft mühəndisliyi və energetika sahəsində ixtisaslı kadrların hazırlanması üçün təhsil müəssisələrinə ciddi investisiyalar qoyuldu.
1993-cü ildə xalqın təkidli tələbi ilə hakimiyyətə qayıdan Ulu Öndər Heydər Əliyev, siyasi sabitliyin bərqərar edilməsindən sonra dərhal enerji sektoruna diqqət yönəltdi. Azərbaycanın iqtisadi dirçəlişi üçün enerji ehtiyatlarından səmərəli istifadə edilməsi prioritet məsələ kimi müəyyən edildi. Ulu Öndər bu məsələni sadəcə iqtisadi deyil, həm də geosiyasi əhəmiyyət daşıyan məsələ kimi qiymətləndirirdi.
Məhz bu strateji baxış nəticəsində 1994-cü ildə dünya neft nəhəngləri ilə imzalanan və tarixə “Əsrin Müqaviləsi” kimi düşən saziş imzalandı. Bu müqavilə Azərbaycanın Xəzər dənizindəki zəngin enerji resurslarını beynəlxalq əməkdaşlıq çərçivəsində istismara açdı və ölkəmizə milyardlarla dollar investisiya cəlb etdi. Ən əsası, bu müqavilə Azərbaycanın müstəqil enerji siyasətinin başlanğıcı oldu.
Heydər Əliyev təkcə iqtisadi deyil, hüquqi və institusional baxımdan da enerji sahəsini möhkəmləndirməyə nail oldu. Onun təşəbbüsü ilə bu sahəni tənzimləyən normativ hüquqi baza yaradıldı. “Neft haqqında”, “Energetika haqqında”, “Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında” və digər qanunlar qəbul edildi. Bütün bu hüquqi baza Azərbaycanın enerji siyasətinin şəffaf, beynəlxalq standartlara uyğun şəkildə formalaşmasına zəmin yaratdı.
Bununla yanaşı, enerji sektorunda fəaliyyət göstərən dövlət qurumlarının da strukturu təkmilləşdirildi. “Azərenerji” ASC, “Azəriqaz”, SOCAR və digər qurumlar Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə müasir tələblərə uyğunlaşdırıldı. Bu qurumların peşəkar kadrlarla təmin olunması da xüsusi diqqət mərkəzində idi.
Ulu Öndər Heydər Əliyevin enerji siyasətində ən mühüm layihələrdən biri Bakı–Tbilisi–Ceyhan (BTC) əsas ixrac neft kəməri olmuşdur. Bu layihə Azərbaycan neftinin dünya bazarlarına çıxarılması üçün strateji bir marşrut təşkil etdi. BTC layihəsi ilə Azərbaycan nəinki iqtisadi müstəqilliyinə, həm də siyasi müstəqilliyinə nail oldu. Bu kəmər sayəsində Azərbaycan regionda enerji təhlükəsizliyi baxımından əsas oyunçuya çevrildi və geosiyasi çəkisini artırdı.
Heydər Əliyev bu kəmərin əhəmiyyətini dəyərləndirərkən deyirdi:
“Bu, sadəcə boru kəməri deyil. Bu, Azərbaycanın gələcəyinin yoludur.”
Heydər Əliyevin enerji siyasətinin daha bir mühüm cəhəti onun ekoloji və sosial məsuliyyət prinsipinə əsaslanması idi. Ulu Öndər enerji resurslarından istifadə zamanı ətraf mühitin mühafizəsini, əhalinin sosial rifahının təmin olunmasını prioritet kimi qəbul edirdi. Onun təşəbbüsü ilə həyata keçirilən layihələrdə ətraf mühitə təsirin qiymətləndirilməsi aparılır, müasir texnologiyalar tətbiq olunurdu.
Bu gün Ulu Öndərin əsasını qoyduğu enerji siyasəti Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilir. Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə TANAP, TAP, “Cənub Qaz Dəhlizi” kimi layihələr həyata keçirilib və Azərbaycan Avropanın enerji təhlükəsizliyində əsas təminatçılardan birinə çevrilib.
Ziyəddin Quliyevin qeyd etdiyi kimi, bu il Heydər Əliyevin 102-ci ildönümüdür və onun enerji siyasəti bu gün də aktuallığını itirməmişdir. Hər yeni layihədə, hər yeni enerji ixrac marşrutunda Heydər Əliyev məktəbinin izi görünür.
“Azərenerji” ASC bu siyasətin icraçılarından biri kimi müstəqil Azərbaycanın enerji sisteminin inkişafında mühüm rol oynayır. Ziyəddin Quliyevin də qeyd etdiyi kimi, Ulu Öndərin müəyyən etdiyi enerji siyasəti bu gün də “Azərenerji”nin fəaliyyətində əsas istiqamət kimi qəbul edilir. Elektrik enerjisinin dayanıqlı təchizatı, istehsal güclərinin artırılması, bərpa olunan enerji mənbələrinin tətbiqi kimi məsələlər dövlət strategiyasının tərkib hissəsinə çevrilmişdir.
“Azərenerji” Ulu Öndərin irsini yaşadaraq Azərbaycanın enerji müstəqilliyini qorumaq və genişləndirmək üçün müasir texnologiyalara əsaslanan layihələri həyata keçirir. Son illərdə Mingəçevir İES-də, Şimal-2 elektrik stansiyasında və digər regionlarda aparılan modernizasiya işləri məhz bu siyasətin tərkib hissəsidir.
Ulu Öndər üçün enerji siyasəti sadəcə iqtisadi inkişaf vasitəsi deyildi. O, bu siyasəti dövlətçilik, müstəqillik və vətənpərvərlik ideyalarının tərkib hissəsi hesab edirdi. Onun ən böyük arzusu Azərbaycanın dünya enerji bazarında müstəqil və nüfuzlu oyunçuya çevrilməsi idi və bu arzusu reallığa çevrildi.
Bu gün Azərbaycan enerji siyasətində əldə etdiyi uğurları məhz Ulu Öndər Heydər Əliyevin müəyyən etdiyi strateji kursa borcludur. Onun uzaqgörənliyi, milli maraqlara söykənən siyasəti və xalqına bağlılığı nəticəsində Azərbaycan dünya enerji bazarında güclü və etibarlı tərəfdaş kimi tanınır. Bu siyasət Azərbaycan iqtisadiyyatını möhkəmləndirməklə yanaşı, ölkəmizin siyasi müstəqilliyini və beynəlxalq nüfuzunu da təmin etmişdir.
Heydər Əliyevin 102 illiyində onun enerji siyasətinə baxışını bir daha xatırlamaq və bu irsi qorumaq, gələcək nəsillərə ötürmək hər bir azərbaycanlının vəzifəsi olmalıdır. Çünki bu siyasət sadəcə ötən əsrin mirası deyil, gələcəyimizin təminatıdır.
