Ümumdünya Meteoroloji Təşkilatının (WMO) Madriddə keçirilən iqlim sammitində açıqladığı ilkin məlumatlarda 2015-2019-cu illər meteoroloji müşahidələrin bütün dövrləri üçün ən isti beş il kimi qeyd olunub.
“2019-cu ildə dünya temperaturu (yanvar ayından oktyabra qədər olan məlumat) sənayeləşmədən öncəki dövrlə müqayisədə 1,1 dərəcə yüksək olub. Cari il meteoroloji müşahidələrin başlandığı vaxtdan indiyədək qeydə alınan ən isti illər arasında ikinci və ya üçüncü yeri tutacaq. Ən isti il isə əvvəlki kimi 2016-ci ildir. “Sonuncu beşillik (2015-2019-cu illər) və onillik (2010-2019-cu illər) çox güman ki, meteoroloji müşahidələrin başladığı vaxtdan bu yana ən isti dövrlər olacaq”, – təşkilatın məruzəsində belə deyilir.
Həmçinin qeyd olunub ki, 2018-ci ildə atmosferdə karbon qazının miqdarı rekord səviyyəyə çatıb və 2019-cu ildə artmaqda davam edib. Qrenlandiya və Antarktidada buzlaqların əriməsi dəniz səviyyəsinin yüksəlməsinə səbəb olur.
Bəs bu sadalananlar ölkəmizə necə təsir edəcək? Su mənbələri çatışmayan Azərbaycan üçün hansı təhlükələr yarada bilər? Hansısa fəlakət baş verməməsi üçün nələr edirik? Bununla bağlı Milli Ekoloji Proqnozlaşdırma Mərkəzinin rəhbəri Telman Zeynalovla əlaqə saxladıq. “Yeni Sabah”a danışan mütəxəssis istiləşmənin yaradacağı problemlərdən danışıb:
“Birincisi, əsas problem quraqlıqdır. Su qıtlığı, kənd təsərüfatında qıtlıq, qiymətlərin qalxması – bu problemləri yaradacaq. Heç kim ona qarşı mübarizə aparmaq niyyətində deyil. İqlim dəyişmələrinə qarşı mübarizə aparmaq lazımdır. İqlim dəyişmələrinə hamı hazır olmalıdır. Quraqlıq yaranırsa, quraqlığa qarşı texnologiyalar var, tətbiq et, problemi həll et. Aclığı da aradan qaldır, qiymətləri də aşağı sal, ölümü də minimuma endir. Bir də son iqlim dəyişmələrinə qarşı meteroloji silahlardan istifadə edirlər. Onlar əhalinin məhv olmasına gətirib çıxarır. Onlara o lazımdır ki, dünyada əhalinin sayı azalsın.
Quraqlığa qarşı tədbir həyata keçirsinlər. Heç kəs tədbir keçirmək həvəsində deyil. Suyun az istifadə edilməsi ilə problemi həll etmək olmaz. Yeganə tədbir yolu yaşıllıqların sayını artırmaq, buludlar yaratmaq, buxarlanmanı gücləndirmək, yağış yağdırmaq lazımdır.
Quraqlığın qarşısının alınmasına dünyada nail olan yoxdur. İki nəhəng qrum arasında korporosiya qurmaq üstündə müharibə gedir. Kim kimə qalib gəldi. Birinci neft-qaz, ikinci alternativ enerji. Hibrid maşınlarla heç nəyə nail olunmayacaq. Nağıl danışırlar. Yaşıllaşdırma çaylarda suluq səviyyəsinin artmasına səbəb olur.
Şoranlaşdırılmış əraziləri münbitə çevirmək çətin proses deyil. Drenaj şəbəkə qurulur, hər hansı sahəni, əkin yerini suvarırlar, o sular torpağa hopur, oradan da şoranlığı aparır drenaj şəbəkəsinə, o da onu aparıb dənizə tökür. Bizdə o yoxdur. Var idi. SSRİ dağılandan qabaq ermənilər, yəhudilər işləyirdilər. İndi hamısını İsrailə aparıblar. İsraili dəvət edirik ki, gəlin, görək, şoranlığa qarşı necə müarizə aparaq. Bunu Azərbaycan 45-ci illərdə edib də”.
Xatırladaq ki, Ekologiya və Təbii Sərvətlər naziri Muxtar Babayev də bir neçə gün əvvəl bu barədə danışıb. İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatına üzv ölkələrin kənd təsərrüfatı nazirlərinin 6-cı iclasında çıxış edən nazir bildirib ki, Azərbaycanın su ehtiyatları region ölkələri ilə müqayisədə nisbətən azdır və suyumuzun 70 faizi sərhədlərimizdən kənarda formalaşır:
“Suya qənaət olunmalıdır, çünki bir çox ölkələrdə olduğu kimi, bizdə də bu sahədə çətinliklər var. Son zamanlar respublikanın əksər çaylarında, o cümlədən iri tranzit çaylarda sululuq normadan aşağıdır. İqlim dəyişikliyi nəticəsində su resurslarımız 15% azalıb və bu prosesin davam edəcəyi proqnozlaşdırılır. Ölkə əhalisinin artması və iqtisadiyyatın müxtəlif sahələrinin inkişafı səbəbindən suya olan təlabat artır. Suya qənaət olunması üçün beynəlxalq praktikaya uyğun olaraq çevik su idarəçiliyi tətbiq edilməlidir. Gələcəkdə bu problemlə üzləşməmək üçün su itkilərinin qarşısı alınmalı, suya qənaət edən müasir texnologiya və avadanlıqlardan istifadə olunmalıdır”.
